ارزیابی کیفی خدمات تحویل مدرک الکترونیکی کتابخانه دیجیتال آستان قدس رضوی بر اساس مدل پیشنهادی

هدف از انجام این پژوهش، تعیین وضعیت خدمات تحویل مدرک الکترونیکی کتابخانه دیجیتال آستان قدس رضوی بر مبنای مدل ارزیابی پیشنهادی است. با توجه به نبود یک مدل جامع خاص برای ارزیابی خدمات تحویل مدرک الکترونیکی کتابخانه های دیجیتال، ضرورت دارد تا مدلی جامع در این زمینه پیشنهاد شود و بر اساس آن، این خدمات بااهمیت مورد ارزیابی مداوم قرار گیرند. در این راستا، این پژوهش به شناسایی ابعاد و معیارهای اصلی و فرعی جهت طراحی مدل پیشنهادی ارزیابی کیفی خدمات تحویل مدرک کتابخانه های دیجیتال و ارزیابی کیفی خدمات تحویل مدرک کتابخانه دیجیتال آستان قدس رضوی براساس مدل پیشنهادی می پردازد. روش این پژوهش پیمایشی با رویکرد تحلیلی و از نوع کاربردی است. جامعه آماری این پژوهش را دو گروه متخصصان (شامل اعضای هیأت علمی گروه علم اطلاعات و دانش شناسی دانشگاه فردوسی مشهد و کتابداران دارای سابقه ارائه خدمات در بخش های تحویل مدرک سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی و مرکز اطلاع رسانی و کتابخانه مرکزی دانشگاه فردوسی مشهد) و گروه کاربران کتابخانه دیجیتال آستان قدس رضوی، که از زمان شروع خدمات تحویل مدرک الکترونیکی این کتابخانه دیجیتال (تیرماه 1392) از این خدمات استفاده کرده اند، تشکیل می دهد. با توجه به تعداد محدود متخصصان (36 نفر) از روش سرشماری استفاده شد و برای گروه کاربران، 264 کاربر به روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده ها، دو پرسشنامه محقق ساخته بود. پرسشنامه متخصصان به منظور وزن دهی به ضرورت ها و شاخص های اصلی و فرعی مدل و تعیین میزان اهمیت آن¬ها نسبت به یکدیگر با بهره گیری از فن تحلیل سلسله مراتبی (ahp) استفاده شد و در پرسشنامه کاربران تعداد 42 گویه برای شاخص های فرعی مدل ارزیابی خدمات تحویل مدرک الکترونیکی طراحی شد. پایائی پرسشنامه کاربران و مولفه های آن هم با توجه به آلفای کرونباخ به دست آمده (96/.) مورد تأیید قرار گرفت. روایی ابزارها هم توسط اعضای هیأت علمی دانشگاه فردوسی و دانشجویان دکتری تأیید شد. یافته ها: بر مبنای یافته های این پژوهش، نمره نهائی وضعیت خدمات تحویل مدرک الکترونیکی کتابخانه دیجیتال آستان قدس رضوی با توجه به مدل ارزیابی پیشنهادی از سطح میانگین بالاتر و این تفاوت با توجه به داده های آزمون تی تک نمونه ای معنادار بود. این یافته بیانگر وضعیت نسبتاً مناسب نظام خدمات تحویل مدرک الکترونیکی آستان قدس رضوی است. همچنین شاخص های فرعی جستجوی پیشرفته، گزینه های مرور، حق معنوی، دسترسی به اطلاعات کمکی مناسب و کیفیت با توجه به نظر کاربران و ضریب اهمیت هر یک از شاخص ها که توسط متخصصان تعیین شده بود، در جایگاه نخست تا پنجم و شاخص های فرعی انعطاف پذیری، سرعت، برقراری ارتباط مناسب، قیمت و واضح بودن فرایندها در رده های آخر در میان بیست و چهار شاخص فرعی قرار گرفتند. یافته های مرتبط با فرضیه های دیگر پژوهش نیز نشان داد که میان نمره ارزیابی خدمات تحویل مدرک کتابخانه دیجیتال آستان قدس رضوی توسط کاربران با میزان استفاده آن¬ها از خدمات تحویل مدرک کتابخانه دیجیتال مذکور رابطه معناداری وجود نداشت. همچنین تفاوت معناداری میان نمره ارزیابی خدمات تحویل مدرک کتابخانه دیجیتال آستان قدس رضوی توسط کاربران دارای تجربه استفاده از سایر کتابخانه های دیجیتال ایرانی با کاربران فاقد این تجربه مشاهده نشد. طراحان کتابخانه های دیجیتال قادر خواهند بود با بهره گیری از یافته های این پژوهش، خدمات تحویل مدرک الکترونیکی کتابخانه دیجیتال خود را به گونه ای طراحی کنند که رضایت مشتریان خود را به بهترین شکل جلب کنند. مدیران و طراحان کتابخانه دیجیتال سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی نیز با بهره گیری از یافته های این پژوهش می توانند به نقاط ضعف و چالش های خدمات تحویل مدرک الکترونیکی کتابخانه دیجیتال خود آشنا شوند و به منظور جلب رضایت بیشتر مشتریان، اصلاح های لازم را در طراحی این نظام انجام دهند. از ویژگی های پژوهش حاضر همچنین پیشنهاد مدلی خاص برای ارزیابی یکی از مهم ترین خدمات کتابخانه های دیجیتال یعنی خدمات تحویل مدرک الکترونیکی است.